Κοινωνική Εργασία: Το άγνωστο σε πολλούς λειτούργημα.

Κοινωνική Εργασία: Το άγνωστο σε πολλούς λειτούργημα.

             Η κοινωνική εργασία είναι ένας κλάδος που είναι ευρύτερα διαδεδομένος στο εξωτερικό, παρολαυτά στην Ελλάδα δεν είναι ιδιαίτερα αξιοπρόσεχτος. Όλοι γνωρίζουν την λέξη "κοινωνικός λειτουργός" μα λίγοι ξέρουν πραγματικά τι αντιπροσωπεύει, με τι πραγματεύεται και ποιά είναι η σημασία της. Ξεκινώντας ας κάνουμε μια μικρή εισαγωγή στο επάγγελμα της κοινωνικής εργασίας και στον "πρωταγωνιστή της". Τον κοινωνικό λειτουργό. 

            Τι είναι η "κοινωνική εργασία" ;

            O όρος "κοινωνική εργασία" παραπέμπει σε μια εργασία η οποία επιτελείται στα πλαίσια της κοινωνίας, για το κοινωνικό όφελος, με κοινωνικά κρητήρια, με γενικά αποδεκτό τρόπο, και από μέλη ή χάριν των μελών και των λειτουργιών που την απαρτίζουν. Η κοινωνική εργασία παραπέμπει περισσότερο σε μια άμισθη απάσχόληση με στόχο το κοινό καλό, ή σε μια περιστασιακή, εποχιακή, αόριστη ή άτυπη δραστηριότητα, παρά σε ένα συγκεκριμένο, αυτόνομο επάγγελμα. Ο επιθετικός προσδιορισμός "κοινωνική" συνάδει με έργα συνδρομής του κοινωνικού συνόλου. Συνδέεται με ότι αποκαλείται "λειτούργημα", όπως για παράδειγμα είναι το έργο του παπά της γειτονιάς μας, του δασκάλου ή του πρόθυμου εθελοντή.

            Η κοινωνική εργασία ως συγκεριμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη εργασία- διεργασία παροχής βοήθειας για την πρόληψη, την αντιμετώπιση και την λύση των κοινωνικών προβλημάτων δεν είναι ευρύτερα γνωστή. Περισσότερο γνωστός -αν και με ελλειπτικό περιεχόμενο- είναι ο επαγγελματικός τίτλος του "κοινωνικού λειτουργού", τον οποίο φέρουν όσοι έχουν σπουδάσει και ασκούν την κοινωνική εργασία. Αυτοί οι επαγγελματίες έχουν συνδεθεί με την φροντίδα που παρέχουν στους φτωχούς, στα άτομα με ειδικές ανάγκες, στα εγκαταλειμμένα και στα κακοποιημένα παιδιά.

           Η κοινωνική εργασία προσεγγίζει και ασχολείται με πάρα πολλά σύνθετα και αλληλένδετα προβλήματα. Το εύρος της ενασχόλησης της είναι τόσο μεγάλο και τόσο πολύπλοκο, ώστε είναι αδύνατον να καθοριστεί και να ταξινομηθεί χωρίς να γίνουν γενικεύσεις, επαναλήψεις ή παραλείψεις. Ορισμένες βασικές έννοιες με τις οποίες είναι συνδεδεμενη είναι τόσο οικείες αλλά και τόσο γενικές ώστε να παρεξηγούνται ή να καταλήγουν να μην εχουν νόημα. Οι όροι "κοινωνικός" και "κοινωνικό πρόβλημα" αποτελούν μέρος του καθημερινού λεξιλογίου με πολυποίκιλο νόημα. Θα έλεγε κανείς πως μιλάει κάποιος για νερό στο νερό!!! Άλλοτε χαρακτηρίζουν καταστάσεις κοινωνικών αναγκών ή επιλογές της κυβερνητικής πολιτικής και άλλοτε αιτίες δυσλειτουργιών ή επικείμενες μελλοντικές συνέπειες των δυσλειτουργιών αυτών. Ενδέχεται ακόμη να αναφέρονται σε διαπροσωπικές σχέσεις με το άμεσο περιβάλλον ή και με την κοινωνία γενικά. Αντίστοιχα οι όροι "κρίση" και "κοινωνική κρίση" χρησιμοποιούνται συχνά από τα ΜΜΕ και τους πολιτικούς για να περιγράψουν διάφορα θέματα, προσωπικές αντιλήψεις, υποκείμενες εκτιμήσεις καταστάσεων ή και διαπιστωμένες εξαιρετικά σοβαρές και κρίσιμες ατόμων, κοινωνικών ομάδων ή και κοινωνιών.

Τα σκέλη της κοινωνικής εργασίας

          Η κοινωνική εργασία ως αυτοτελής εφαρμοσμένη επιστήμη περιλαμβάνει:

• Το θεωρητικό
• Το εμπειρικό και
• το εφαρμοσμένο σκέλος.

         Κατευθύνεται σε στόχους και σε αποτελέσματα, υποδεικνύει τρόπους πραγματοποίησης του "δέοντος γενέσθαι", καθώς και εναλλακτικές λύσεις ως προς ένα αποτέλεσμα και μια μέθοδο. Έχει εκτεταμένο πεδίο εφαρμογών σε όλων των ειδών τις κοινωνικές υπηρεσίες, σε όλο το φάσμα των κοινωνικών προβλημάτων και σε όλους τους κοινωνικούς σχηματισμούς. Βοηθά τα άτομα να βρούν στέγη, εργασία και συναισθηματική υποστήριξη, εξασφαλίζει την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των ασθενών, περιφρουρεί την προστασία των κακοποιημένων και παραμελημένων ατόμων, "επιμελείται" τη ζωή των παραβατικών και των κοινωνικά μειονεκτούντων και περιθωριοποιημένων παιδιών και εφήβων, μεριμνά για την διαρκή φροντίδα στα ευάλωτα άτομα κ.λπ.  

           

              Η επιστήμη της κοινωνικής εργασίας

           Η κοινωνική εργασία ανήκει στις κοινωνικές επιστήμες, Πρόκειται για μια κατ΄ εξοχήν εφαρμοσμένη κοινωνική επιστήμη με παγκόσμια ακτινοβολία και εφαρμογή. Το θεωρητικό της υπόβαθρο βρίσκεται στις επιστήμες του ανθρώπου, στην φιλοσοφία, την ιατρική, την ψυχολογία, την κοινωνιολογία, την κοινωνική ανθρωπολογία, την κοινωνική πολιτική, το δίκαιο και την οικονομία. Οι ρίζες της ανάγονται στην ιουδαική και την χριστιανική θρησκεία και πάροδοση, στην φιλανθρωπία και στην αγαθοεργία. Η κοινωνική εργασία ξεπήδησε από την ανάγκη αντιμετώπισης των προβλημάτων επιβίωσης που αντιμετώπιζαν άτομα και ομάδες εξαιτίας περιστασιακών ή μόνιμων γεγονότων στις συνθήκες ζώης τους ( πόλεμοι, οικολογικές καταστροφές, αστικοποίηση, εκβιομηχάνιση). Πρόπλασμα της υπηρξε η πρωτοβουλία της οργανωμένης φιλανθρωπίαςγια να βοηθηθούν οι έχοντες άμεση ανάγκη. Η εξέλιξή της συνδέεται με τα σοβαρά κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά γεγονότα της παγκόσμιας κοινότητας και της χώρας μας, η οποία εν έτει 2015 βρίσκεται σε κρίσιμο αλλά όχι μη αναστρέψιμο στάδιο στον οικονομικό και  κοινωνικόπολιτικό τομέα. Οι παγκόσμιοι πόλεμοι και οι μεγάλες οικονομικές κρίσεις επηρέασαν άμεσα την ανάπτυξη, επέκταση και εξειδίκευση των εφαρμογών της. Η διαμόρφωση της σε αυτόνομο επιστημονικό κλάδο επηρεάστηκε από οικονομικές , πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες και ιστορικές συγκυρίες, από τα φιλοσοφικά και τα ιδεολογικά ρεύματα της κοινωνίας και των εκάστοτε φορέων της κοινωνικής πολιτικής. 

        Κλέινοντας την εισαγωγή περί κοινωνικής εργασίας, κρίνεται επιβεβλημένο να ειπωθεί, πως βασική μέριμνα της κοινωνικής εργασίας είναι αφενός η πρόληψη, δηλαδή η αποτροπή μιας κοινωνικής δυσλειτουργίας, και αφετέρου η αντιμετώπιση, δηλαδή η επίλυση των προβλημάτων που παρεμποδίζουν, περιορίζουν, αναστέλλουν ή και διαστρεβλώνουν την κοινωνική λειτουργικότητα ενός ατόμου, μιας οικογένειας, μιας ομάδας ή μιας κοινότητας.

    

                                                                                                 Βακουφάρης Κωνσταντίνος

                                                                                                 Κοινωνικός λειτουργος.